بی گمان ایرانیان با توجه به شرایط تاریخی و اجتماعی که در سده نوزدهم و بیستم از سر می گذراندند، نتوانستند با روند رو به رشد صنایع در اروپا همگام شوند و تنها نظاره گر خاموش و بی تفاوت این رشد پرشتاب شدند و سپس در دهه های بعدتر که اندکی به خود آمدند تنها به صورت کاربران ذوق زده ی فراورده های غربی درآمدند، گشایش دارالفنون( پلی تکنیک ) میرزا تقی خان که پس از مرگش آغاز به کار کرد و تلاش دو دهه ی نخست این مرکز آموزشی که جایگاهی در اندازه های دانشگاهی داشت بعدها تا رده ی یک دبیرستان فرو افتاد همراه با ورود تلگراف به ایران در همان روزگاران مردم را متوجه ویژگی های ناشناخته ولی جدید پدیده هایی کرد که بعدها در چارچوب مخابرات و سپس برق جایگاه ویژه و مهمی یافتند در میان کالاهای مصرفی برای شبکه کشی و نصب مولدهای برق توسط دربار قاجار برای بارگاه امام هشتم (ع) توسط رضایف امین التجار و سپس توسط قاسم والی در تبریز، معین السلطنه ی گیلانی (رشتی) در رشت و امین الضرب در تهران ،در دهه ی ۱۲۸۰خورشیدی بی گمان سیم های روکشدار و یا با نام امروزین آن «کابل» وجود داشته و به کار میرفت.
پیش از این نیز می باید در سیم کشی های درون تلگراف خانه از سیم های روکشدار استفاده شده باشد، و اگر در این میان تلفن نیز جایگاهی در دربار قاجار پیدا کرده بود که اینچنین نیز بود، در آنجا نیز به طور حتم پیش از ورودبرق، سیم های روکشدار مصرف شده بود. به نظر می رسد سیم های روکش دارو مقره های نگهدار آنها در سطح کشور به نوعی شناخته شده بودند.
از آنجا که تا آنزمان تنها روکش انعطاف پذیر شناخته شده ای که میتوان بدان اشاره کرد ماده ی لاستیکی بر گرفته از ماده گیاهی گوتا پرچا و یا نخ های پنبه ای پارچه بافت بودند، پس سیم های روکش داری که در آن روزگاران به کارمی رفته اند با این مواد و یا با هر دوی آنها عایق کاری می شده اند. به همین خاطر بهره گیری از سیم های روکش دار از مقطع ۱ تا ۹۰ میلیمتر مربع در دو نیروگاه امین الضرب پدیده ی ویژه و شگفتی به شمار نمی آمده است.
تا نزدیک به ۴۰ سال پیش ما بیشتر وارد کننده ی کالاهای برقی بودیم تا آن که با آغاز شکوفایی اقتصادی وابسته به نفت و امکان سرمایه گذاری در بخشهای گوناگون به ویژه در بخش های پایه ای صنایع به طور همگام با دیگر زمینه های موجود اندیشه ی بر پایی کارخانه های سیم سازی و کابل سازی در ایران شکل گرفت.
برای جستجوی پیشینه صنعت سیم سازی از آنجا که آمار دقیقی از کارگاه های تولیدی ، تنوع کار آنها و شاخه های اصلی و فرعی تولیدی در آنها و یا مشخصات کالاهای ساخته شده توسط آنها در سطح کشور در دسترس نیست و همچنین از آنجا که بیشتر و یا همه ی کارگاههای تولیدی به علت پایین بودن استاندارد کار و نداشتن تجهیزات مناسب بی سروصدا به کپی سازی گاهی ناشیانه ی برخی از کالای برقی با روشهای ابتدایی میپرداختند، ولی آنها را با نام های گوناگون و گمراه کننده به بازار سرازیر میکردند امکان ردیابی فعالیت ها و زمان آغاز تولید هر کالا به ویژه کالاهای برقی و صنایع وابسته به آن به ویژه صنعت سیم و کابل سازی بسیار دشوار است ولی شواهد نشان می دهند که باید پذیرفت کار سیم سازی با مقاطع کوچک باید خیلی پیش تر از ایجاد نخستین کارخانه رسمی برای این کار آغاز شده باشد البته شایان یادآوری است که کارخانه های کابل سازی بعدی نیز کار رسمی خود را در آغاز با ساخت سیم آغاز کردند و سپس بعد از تجربه اندوزی به تولید سیم های با مقاطع بالاتر و آن گاه سیم های با رشته های کلاف بندی شده پرداختند و سرانجام وارد پهنه ی ساخت کابل های برقی گردیدند.
نخستین کارخانه سیم سازی شناخته شده در ایران کارخانه فروزنده است که در سال ۱۳۴۱ در جاده ی آرامگاه تهران گشایش یافت، در این کارخانه سیم های تک لای مسی با روکش P.V.C تولید می گردید، سپس در همین سال کارخانه ی دیاموند در قزوین به تولید سیم های افشان پرداخت. این کارخانه که بعدها به هادی برق تغییر نام داد همراه با الکترونیک خراسان و سیمکو که پس از آن شکل گرفتند از نخستین کارخانه هایی بودند که بدین کار پرداختند. روشن است که در این میان به علت نیاز روز افزون بازار به رساناها، ساخت رساناهای استاندارد و با نام های شناخته شده در دستور کار قرار گرفته باشد. امروزه نزدیک به ۱۰۰ کارخانه و کارگاه بدون سر و صدا و بزرگنمایی در این زمینه فعال اند که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود :
شرکت کابلسازی ایران – بایکا
در سال ۱۳۴۴ شرکت کابل سازی ایران بایکا با مشارکت شرکت کابل سازی بایکای آلمان با(28 در صد سهم) بنیاد نهاده شده سهامدار اصلی این کارخانه خانم بهجت رحیم زاده خویی( دختر مرحوم مرتضی رحیم زاده خویی) بود.
این کارخانه در سال ۱۳۴۶ به بهره برداری رسید و برای نخستین بار در ایران تولید کابل های چند رشته فشار ضعیف تا یک کیلو ولتی با عایق و روکش .P.V.C را آغاز کرد.در گامهای نخست بالاترین مقطع تولیدی این کارخانه ۹۵ میلیمتر مربع بود که بزودی تا مقاطع ۲۴۰ تا ۳۰۰ میلیمتر مربع افزایش یافت .
در سال ۱۳۵۶ شرکت کابلسازی ایران بایکا با گسترش فعالیت خود در زمینه تولید کابل های مخابراتی کارخانه ای را در شیراز بنیاد نهاد و برای نخستین بار در ایران تولید کابل های مخابراتی را در آن آغاز کرد و سرانجام آن که در سال ۱۳۶۰ شرکت بایکای آلمان سهام خود راواگذار نمود.
شرکت کابلسازی تک
در سال ۱۳۴۵ شرکت کابل سازی تک با نام شرکت کابلسازی ایکو IKO با مشارکت شرکت ایکوی سوید بنیاد نهاده شد و از سال ۱۳۴۶ با بهره برداری از کارخانه ساخت کابلهای .P.V.C/P.V.C آغاز گردید.
سهامدار عمده این کارخانه خانواده بازرگان بودند این شرکت نیز در شمار نخستین تولید کنندگان کابل های فشار ضعیف تا یک کیلوولتی بر شمرده می شود در سال ۱۳۵۶ این شرکت با ایجاد کارخانه ای در اراک همزمان با ایران بایکا به تولید کابلهای مخابراتی پرداخت و به ویژه برای نخستین بار تولید کابل های ژله فیلد( پر شده از ژله برای جلوگیری از نفوذ آب) را آغاز نمود.
شایان یادآوری است که پیش از سال ۱۳۵۶ هرگونه کابل های مخابراتی از خارج وارد می شد و عایق آنها نیز کاغذی بود که در اثر بارندگی و نفوذ آب به مجاری زیرزمینی، آب به درون کابلها نفوذ می کرد و دشواری هایی را پدید می آورد.در سال ۱۳۵۸ این شرکت زیر پوشش سازمان صنایع و سپس بانک صنعت و معدن رفت و از سال ۱۳۷۴ به عضویت بورس اوراق بهادار تهران در آمد و سرانجام آن که از سال ۱۳۸۳ به بخش خصوصی واگذارشده است.
شرکت کابل سیمکو
در حدود سال ۱۳۴۴ یک کارخانه تولید سیم در شهر رشت راه اندازی شد این کارخانه در سال ۱۳۶۴ با مشارکت شرکت اریکسون سوید زیر نام سیمکو – اریکسون فعالیت خود را گسترش داد در سال ۱۳۷۵ با راه اندازی خط فشار قوی توانایی ساخت کابل های فشار قوی را به دست آورد و در سال ۱۳۷۷ نخستین کابل ۶۳ کیلو ولتی را درایران ساخت و به برق تهران تحویل داد.
شرکت کابل البرز
در سال ۱۳۵۴ سرمایه گذاران ایرانی (ثابت پاسارد و حاجی برخوردار) همراه با شرکای خارجی خود بنام های NKT دانمارک و فیلیپس داچ امریکا شرکت سیکاب را بنیاد نهادند.تا سال ۱۳۵۷ نود در صد ماشین افزار کارخانه نصب گردید و در سال ۱۳۵۸ با همین ویژگی زیر پوشش هیات حمایت از صنایع قرار گرفت و سپس به بانک صنعت و معدن واگذار شد. در سال ۱۳۶۰ کار تولید در آن آغاز و مانند دو کارخانه ی یاد شده ی پیشین به تولید کابل های فشار ضعیف P.V.C/P.V.C تا یک کیلو ولتی پرداخت .
در سال ۱۳۶۲ با گسترش تجهیزات خود برای نخستین بار به تولید کابل های ژله فیلد مخابراتی پر زوج تا ۶۰۰ زوج پرداخت .در سال ۱۳۶۸ نیز برای نخستین بار در ایران، کابلهای فشار متوسط تا ۳۳ کیلو ولت با عایق XLPE را تولید نمود. سرانجام آن که از سال ۱۳۷۲ سهام آن به بورس اوراق بهادار تهران عرضه و به صورت یک شرکت سهامی عام در آمد.
شرکت کابلهای مخابراتی شهید قندی
این شرکت در سال ۱۳۶۴ با سرمایه گذاری شرکت مخابرات ایران تاسیس گردید و با مدرنترین تجهیزات ساخت کابل های مخابراتی مجهز در سال ۱۳۷۰ برای نخستین بار در ایران توانست کابلهای پر زوج مخابراتی تا ۲۴۰۰ زوج را تولید نماید.
پیش از این در سال ۱۳۶۷ نیز برای نخستین بار در ایران به ساخت کابل نوری پرداخته بود و هم اکنون بزرگترین تولید کننده این گروه از کابل ها در ایران است شایان یاداوری است که فیبرهای اولیه برای ساخت کابله ای نوری از خارج وارد میشد ولی اکنون در درون کشور تولید می شود.
شرکت سیم و کابل ابهر
شرکت سیم و کابل ابهر در سال ۱۳۷۱ در چارچوب مجتمع صنعتی نورین به همت زنده یاد مهندس حسین کلاهی در شهرستان ابهر بنیاد گذاشته شد و کارخانه آن در سال ۱۳۷۳ با تولید کابل های فشار ضعیف با عایق XLPE و کابلهای با غلاف سربی و همچنین کابل های کنترل و ابزار دقیق راه اندازی گردید.
ساخت کابل های با طرح های صنعتی به ویژه برای صنایع نفت و گاز بر پایه ی نیاز مشتری با توجه به روش مشتری مداری برای نخستین بار در این شرکت تولید و ارایه شد. در سال ۱۳۸۳ کارخانه سیم و کابل ابهر موفق شد برای نخستین بار در ایران کابل ۱۳۲ کیلوولتی XLPE را تولید و جهت برق رسانی پیرامون حرم مطهر امام هشتم (ع) به برق منطقه ای خراسان تحویل دهد و هم اکنون نیز با توجه به قراردادی که با برق تهران بسته است بزودی کابل XLPE ۲۳۰ کیلو ولتی ساخت داخل را در تاریخ مقرر به این شرکت تحویل خواهد داد.
در همین چارچوب از سال های دهه ۴۰ به بعد افزون بر شرکت ها و کارخانه های مهم یاد شده شرکت ها و کارخانه های دیگری نیز در کشور دایر و به تولید پرداختند که از آن میان میتوان به موارد زیرین اشاره نمود.
در سال ۱۳۷۸ زیر پوشش وزارت نیرو کارخانه ی سیم نور پویا برای تولید کابل نوری OPGW (فیبر نوری با سیم محافظ) در حومه کرج نصب و راه اندازی شد و از ابتدای سال ۱۳۷۹ تا کنون نزدیک به ۲۰۲۲ کیلومتر کابل بر روی خطوط انتقال و فوق توزیع برق کشیده شده که ۸۲۵ کیلومتر آن در دست بهره برداری است.
شایان یادآوری است که همه ی کابل سازها و سازندگان سیم های روکشدار در ایران از همان گام نخست از مواد بسیاری برای عایق بندی سیم ها و کابل ها سود می برده اند و به اصطلاح کابل خشک تولید می نمودند.
کابل سازان ایرانی با ساخت کابل های فشار ضعیف با عایق P.V.C سیمهای روکشدار با روکش PE یا P.V.C کار را آغاز نمودند و رفته رفته با توسعه دامنه کار به ساخت کابل های پیچیده تر فشار متوسط و اکنون کابل های ۱۳۲ کیلو ولت با عایق XLPE پرداخته اند به نظر می رسد که صنعت کابل سازی ایران در پی رقابت تنگاتنگ فشرده ای که هم اکنون با آن درگیر است چاره ای جز بالا بردن کیفیت کالاهای ساخت خود و به کارگیری استانداردهای پیشرفته ندارد زیرا بازارهای جهانی که می تواند هدف اینده ی این صنعت باشد تنها کالای در خور رقابت را می تواند پذیرا باشد و راهی جز این نیست .
دیدگاهتان را بنویسید